Prikkelverwerking bij kleuters

Een kind krijgt de hele dag prikkels en signalen binnen via de zintuigen en elk kind zal daar op zijn eigen manier op reageren. Soms is het signaal dat binnenkomt als reactie op het bewegings- tast of evenwichtsgevoel te sterk of juist te zwak en reageert een kind niet goed op bepaalde prikkels. Het kind heeft problemen met de prikkelverwerking ofwel sensorische informatieverwerking. Deze problemen kunnen juist op kleuterleeftijd duidelijker worden, omdat een kind zich in een kleutergroep bevindt waar prikkels de hele dag een rol spelen. Wanneer een kind overgevoelig is voor prikkels kan het sneller boos of gefrustreerd worden, het kan zich angstig voelen of zich terugtrekken. Sommige kinderen willen liever niet meedoen met bepaalde activiteiten of tonen weinig initiatief.

Soms zal een kind deze symptomen niet op school laten zien, maar wel in de thuissituatie waarbij het ouder(s) opvalt dat hun kind vaak angstig, boos, gefrustreerd of druk is. Omdat het signaal dat binnenkomt te zwak of te sterk is reageert het kind op een onterechte manier door de prikkels te weinig of juist te veel aandacht te geven. De aandacht wordt verkeerd gericht met als gevolg problemen met het leren of de concentratie. Problemen in de prikkelverwerking uiten zich op allerlei gebieden zoals:

• Zelfverzorging en prikkelverwerking
• Motoriek en prikkelverwerking
• Mondgebied en prikkelverwerking
• Schoolse vaardigheden en prikkelverwerking
• Voeding en prikkelverwerking
• Oorzaken prikkelverwerking

Bij een niet goed verlopende prikkelverwerking kan je kleuter moeite ervaren bij zowel de zelfverzorging als het eten en drinken. Voorbeelden hiervan zijn dat je kind kleding niet aan wil omdat het kriebelt, niet wil tandenpoetsen of haren wassen. Ook als je kind niet graag geknuffeld wil worden of er niet van houdt om aangeraakt te worden kan dit wijzen op een sensorisch informatieprobleem. Dit alles kan samengaan met slaapproblemen, omdat er onvoldoende regulatie is van de alertheid. Deze onvoldoende regulatie kan ook gevolgen hebben bij het zindelijk worden. Je kind voelt dan onvoldoende het verschil tussen droog en nat of heeft moeite met het voelen van het lichaam.

Je kind heeft een bepaald gevoel over de eigen bewegingen en houding. Als je kind moeite heeft met een goede sensorische informatieverwerking kan dat gevolgen hebben voor de motoriek. Het signaal dat binnenkomt in de hersenen moet een passende beweging tot gevolg hebben, maar dit gebeurt niet als het signaal onvoldoende goed wordt doorgegeven. Dat heeft tot gevolg dat je kind te veel beweeglijkheid vertoont, onhandig is of angstig. Dit zien we dan in zowel de grove als de fijne motoriek, omdat het kind respectievelijk te grote bewegingen maakt of moeite heeft met schrijven, tekenen of knippen.

Een onjuiste manier van prikkels verwerken kan ook leiden tot moeilijkheden met het eten van voedsel of het drinken. Dit kan liggen aan een te hoge of te lage prikkelgevoeligheid, maar ook aan een negatieve ervaring in het verleden zoals sondevoeding of een intubatie. Een kind kan te weinig of juist te veel 'voelen' in het mondgebied en verslikt zich daardoor vaak, kan de mond onvoldoende goed sluiten, kwijlt veel en zuigt veel op duim of vinger(s). Vaak zal het kauwen en doorslikken van het voedsel langzaam of moeizaam verlopen of wil je kind voedsel met een bepaalde samenstelling (fijn, grof, gemengd of zacht) niet eten. Het kan opvallen dat je kind bepaalde soorten voeding niet in de mond verdraagt en een sterke voorkeur heeft voor sommige soorten van voedsel.

Het eten van voedsel kan extreem netjes of juist slordig verlopen, je kind eet liever alles apart en verdraagt bepaalde temperaturen van het voedsel niet goed. Ook het kauwen verloopt vaak niet goed of de mond wordt eerst volgepropt met eten. Er zijn ook kleuters die nog steeds dingen in de mond stoppen en ook dit kan te maken hebben met de prikkelverwerking. Op het gebied van eten en drinken en het mondgebied werkt de kinderlogopedist met uw kind aan het verbeteren van het prikkelgevoeligheidsniveau van uw kind. Waar nodig wordt samengewerkt met de sensorisch informatieverwerkingstherapeut of de kinderdiëtist.

Wanneer je kind last heeft van geluiden waar anderen geen last van hebben, kan dat wijzen in de richting van de sensorische informatieverwerking: je kind is dan overgevoelig voor geluiden. In de drukke schoolomgeving en op andere plekken waar het druk en rumoerig is kan het moeilijk zijn voor je kind. Dat kan zich uiten in druk en chaotisch gedrag, want omdat de geluidsprikkels niet goed worden verwerkt zal je kind op elk geluid reageren. Hieronder lijdt het eigen handelen en is er weinig aandacht voor taken waar je kind mee bezig was. Ook het doelgericht blijven bij activiteiten als spel en andere taken wordt hierdoor beperkt.

Als je kind prikkelgevoelig is, wil het soms niet spelen met bepaald speelgoed, zoals water, zand, klei of verf omdat het niet fijn aanvoelt of vies wordt gevonden. Bij het werken met genoemde ongestructureerde materialen wordt het spelen vaak een chaos en blijft er uiteindelijk een overal verspreid rommeltje over. Wat vaak goed helpt bij kinderen die niet goed omgaan met de sensorische informatieverwerking is het geven van aanpassingen op school. Op die manier kunnen de binnenkomende prikkels vaak beter gereguleerd worden. Ook kan er begeleiding worden gegeven aan de leerkracht van je kind.

Gezonde voeding heeft invloed op het functioneren van de hersenen en daarmee op de verwerking van (zintuiglijke) prikkels. Een goede prikkelverwerking heeft weer een goede invloed op de concentratie en het kunnen vinden van rust. Een gebalanceerd en gezond eetpatroon is van belang. De kinderdiëtist kan jou en je kind hierover adviseren.

Bij het vermoeden dat je kind moeite heeft met de sensorische prikkelverwerking is het zinvol op een brede manier te kijken naar de oorzaken. Het kan namelijk iets zijn dat op zichzelf staat, maar dat hoeft niet altijd. Daarom wordt door onze ervaren en hierin gespecialiseerde kindertherapeuten heel breed gekeken naar de klachten die uw kind heeft.

Je kunt voor meer informatie kijken bij 'Sensorische Informatieverwerkingstherapie'.